Dieta ajurwedyjska stanowi filar indyjskiego systemu leczniczego. Została szczegółowo opisana już tysiące lat temu i do dzisiaj nie straciła na ważności. Interesuje Cię ajurweda? Dieta zgodna z jej wskazaniami jest niezbędna, aby zachować spokojny umysł, zdrowe ciało oraz duchową równowagę. W artykule sprawdzamy, co kryje się za dietą ajurwedy i jak dostosować do siebie jej zasady.

Dieta wg ajurwedy, czyli co jeść, aby czuć się dobrze

Dieta zgodna z ajurwedą bazuje na świeżych składnikach i możliwie jak najmniej przetworzonych posiłkach. Im krótszą drogę przejdzie pożywienie od miejsca zbioru na nasz talerz i im szybciej zostanie zjedzone po przygotowaniu, tym korzystniej dla naszego organizmu. Dlatego medycyna indyjska zaleca produkty lokalne, sezonowe i organiczne (uprawiane bez dodatku pestycydów).

Mowa tu przede wszystkim o owocach i warzywach, które najlepiej spożywać na surowo, gotowane na parze, w postaci soków lub ewentualnie jako domowe przetwory. Poza tym naszemu zdrowiu służą:

• rośliny strączkowe,
• pełne ziarna zbóż,
• sałaty,
• herbaty ziołowe,
• orzechy,
• nasiona,
• miód,
• niewielkie ilości mleka.

Ajurweda określa takie pożywienie mianem sattwicznego. Oznacza to, że wspiera ono utrzymanie zdrowia fizycznego, mentalnego i duchowego.

W myśl tego dieta ajurwedyjska powinna obejmować jak najmniej żywności tamasowej (wzmagającej lenistwo, ospałość) oraz radżasowej (pobudzającej agresję). Takich właściwości nadaje jedzeniu dodatek rafinowanego cukru, barwników, aromatów i wzmacniaczy smaku. Ale chodzi tu także o dania mrożone, w puszkach, proszku, głęboko smażone i długo grillowane. Do tego dobrze jest jeszcze ograniczyć mięso, alkohol i kofeinę. Tego rodzaju posiłki sprzyjają bowiem powstawaniu ama — szkodliwych metabolitów, które według ajurwedy są przyczyną wszystkich chorób.

Warto wiedzieć! 

Do innych źródeł ama należą: złe nawyki żywieniowe, dieta niezgodna z doszą, przejadanie się, jadanie o niewłaściwych porach albo zbyt słaby ogień trawienny (agni) odpowiedzialny za spalanie pożywienia. Dieta wg ajurwedy ma dodawać mu siły w myśl zasady: jesteś tym, jak trawisz! Tylko prawidłowy metabolizm może bowiem zapewnić dobre zdrowie.

Dieta ajurwedyjska — zasady doboru składników

Nie wszystkie zalecane składniki będą jednak każdemu służyć w równym stopniu. Sposób żywienia powinien być bowiem dostosowany do doszy. Jeszcze jej nie znasz? Zasięgnij porady u konsultanta ajurwedyjskiego lub wykonaj dostępny w internecie test. A jeśli poznałeś już swoją konstytucję? Czas na kolejny krok: skomponowanie jadłospisu. W tym celu weź pod uwagę dwa czynniki.

Jednym z nich są smaki. Medycyna ajurwedyjska dzieli je aż na 6 kategorii: słodki, kwaśny, słony, ostry, gorzki, cierpki. Wszystkie powinny znaleźć się w zrównoważonej diecie. Ich proporcje będą jednak inne w zależności od doszy. Vata na przykład lubi smak słodki, słony i kwaśny. Konstytucję kapha równoważy smak ostry, gorzki i cierpki. Natomiast pitta upodobała sobie smaki słodki, gorzki i cierpki.

Jakości (guny) to kolejna ważna wskazówka przy komponowaniu zdrowego jadłospisu. Oznacza stan skupienia i właściwości składników. Wśród najważniejszych trzeba wymienić: ciężki-lekki, gorący-zimny, wilgotny-suchy. Dla przykładu vata potrzebuje guny ciężkiej, wilgotnej i gorącej. Na pitę dobrze działa jakość zimna, ciężka i sucha. Kaphie służy natomiast gorąca, sucha i lekka.

Warto przy tym wiedzieć, że dieta zgodna z ajurwedą dostarczy korzyści, jeśli konstytucja jest zrównoważona. Choroby czy pory roku mogą jednak wpłynąć na zmianę dominacji dosz w organizmie. Zima i przedwiośnie są czasem kapha. Lato i wczesna jesień należą do pitty. Natomiast późna jesień oraz zima stanowią domenę vaty. Nie powinno się więc wzmacniać tych dosz, których energia bierze górę w danym czasie.

Co te zasady oznaczają w praktyce? Pora bliżej przyjrzeć się zaleceniom, jak zachować poszczególne konstytucje w równowadze.

Dieta dla kapha

Kapha o tłustej i zimnej naturze jest szczególnie podatna na powstawanie toksycznej amy. Dlatego osoby o tej konstytucji zdecydowanie powinny unikać ciężkich, zimnych i tłustych pokarmów. Dieta ajurwedyjska składa się w tym przypadku z dwóch niedużych posiłków na dzień. Zaplanuj je w południe i wczesnym wieczorem w odstępie co najmniej 5-6 godzin. Śniadanie możesz natomiast ograniczyć do kubka ziołowej herbaty lub soku.

Jeśli chodzi o składniki, to doszy kapha szczególnie służą rośliny strączkowe i warzywa. Warto je intensywnie przyprawiać rozgrzewającymi ziołami. Mniej korzystnie na kaphę wpływają natomiast zboża. Najlepiej ograniczyć je do tych rozgrzewających i osuszających (np. gryki, jęczmienia, kukurydzy, komosy ryżowej). Poza tym zgodnie z ajurwedą dieta kapha powinna obejmować niewielkie ilości:

• owoców (potęgują element wody i obciążają),
• orzechów, nasion i tłuszczy (są zbyt ciężkie i oleiste),
• nabiału (wzmaga produkcję śluzu),
• słodzików (słodki smak wzmacnia tę doszę).

Dieta dla vata

Dieta ajurwedyjska dla vata opiera się na wilgotnych, ciepłych odżywczych, łagodzących i w miarę solidnych posiłkach. Niezalecane są w niej potrawy ostre, gorzkie, cierpkie, lekkie, suche, zimne. Jako że typowa dla tej konstytucji jest niechęć do regularności, warto dbać o rutynę posiłków. Staraj się jadać 3-4 razy dziennie w równych odstępach czasu, zwracając szczególną uwagę na dobre śniadanie i obiad.

Przeznaczona dla vata dieta obejmuje w dużej części pełnoziarniste produkty zbożowe (z pominięciem zbóż dmuchanych i wysuszających). Poza nimi śmiało możesz sięgać po gotowane lub duszone warzywa oraz nabiał. Do umiarkowanych ilości ogranicz ciężkostrawne orzechy, nasiona, tłuszcze, a także owoce. Jeszcze rzadziej spożywaj natomiast rośliny strączkowe. Powodują gazy i mają cierpki smak.

Dieta dla pitta

A jak powinna być skomponowana dieta wg ajurwedy dla konstytucji pitta? Na tę doszę niekorzystnie wpływają tłuste, słone, mocno przyprawione potrawy. Jeśli jesteś osobą w typie pitta, unikaj więc orzechów, nasion i większości tłuszczy. Mile widziane są natomiast posiłki chłodzące, lekko osuszające i umiarkowanie ciężkie. Śmiało możesz sięgać po:

• zboża;
• rośliny strączkowe;
• warzywa — surowe i gotowane, ale nie głęboko smażone i długo duszone;
• owoce;
• chłodzące oleje (np. masło ghee);
• nabiał (poza fermentowanym).

Ajurweda sugeruje spożywanie 3 posiłków dziennie w co najmniej 4-godzinnych odstępach. Śniadanie powinno być lekkie, a obiad solidny. Zaleca się zjedzenie go między 12.00 a 14.00 godziną.

Ajurweda — przepisy na obiad dla trzech dosz

Dieta ajurwedyjska kładzie szczególny nacisk na obiad u każdej konstytucji. W godzinach od 12.00 do 14.00 ogień trawienny ma bowiem największą moc. Staraj się więc w tym czasie zjeść pożywny lunch. Brakuje Ci pomysłu? Poniżej znajdziesz przepisy ajurwedyjskie na obiad dla każdej z dosz.

Ajurweda — przepis dla Vata

Mango curry z tofu

Składniki:

• 1 kostka wędzonego tofu,
• 100 g ugotowanego ryżu basmati,
• 1 czerwona papryka,
• 100 g ugotowanej fasoli szparagowej,
• świeże mango,
• 3 łyżki masła klarowanego ghee,
• 1 szklanka mleczka kokosowego,
• 1 ząbek czosnku,
• 1 łyżeczka garam masala,
• 2 łyżeczki curry w proszku,
• szczypta chili,
• 2 łyżki sosu sojowego.

Sposób przygotowania:

Zacznij od ugotowania ryżu i fasolki. W tym czasie podsmaż tofu na maśle ghee, aż się zarumieni. Następnie zdejmij je z patelni. Dodaj jeszcze trochę masła i podsmaż warzywa. Obierz mango, pokrój w kostkę, dorzuć na patelnię i przypraw całość. Duś na mleczku kokosowym, aż warzywa delikatnie zmiękną. Połącz z ryżem oraz pokrojonym w kostkę tofu.

Dieta ajurwedyjska — przepis dla Kapha

Kasza gryczana z warzywami i fasolą kidney

• 50 g świeżego brokuła
• 50 g świeżego kalafiora
• 30 g świeżej brukselki
• 50 g kaszy gryczanej
• 30 g fasoli kidney
• szczypta imbiru i chili
• 1 łyżka oleju lnianego

Sposób przygotowania:

Ugotuj fasolę i kaszę gryczaną według zalecenia na opakowaniu. Brokuły, kalafior i marchew ugotuj na parze. Na końcu połącz ze sobą wszystkie składniki, dodając przyprawy i olej lniany.

Ajurweda dieta — przepis dla Pitta

Potrawka z tofu, batatem i jarmużem

Składniki:

• 1 szklanka ryżu basmati,
• 1 batat,
• 1 mała cukinia,
• kilka łodyg jarmużu,
• 1 opakowanie tofu,
• 2 łyżeczki masła klarowanego ghee,
• ½ opakowania mleczka kokosowego,
• 1 łyżeczka kurkumy,
• szczypta pieprzu czarnego.

Sposób przygotowania:

Ryż ugotuj, a tofu pokrój w kostkę i podsmaż na maśle ghee. Gdy się zarumieni, zdejmij z patelni. Dodaj jeszcze trochę masła i wyłóż pokrojony w kostkę batat oraz cukinię. Przypraw kurkumą i pieprzem. Kiedy się delikatnie podsmażą, wlej pół szklanki wody, a następnie duś do delikatnej miękkości. Na końcu dodaj ryż, jarmuż, tofu i mleczko kokosowe. Wymieszaj i pozostaw na patelni przez 2 minuty.

Zioła i suplementy w diecie ajurwedyjskiej

Współcześnie dostęp do świeżej, sezonowej żywności bywa ograniczony. A to sprawia, że posiłki nie zawsze zawierają odpowiednią ilość witamin, minerałów i składników odżywczych. Dlatego dietę warto uzupełniać suplementami. Wśród nich dużą popularnością i szerokim działaniem wyróżniają się m.in.:

• amla — wspiera trawienie, oczyszcza z toksyn, łagodzi stres
• tulsi — stymuluje układ pokarmowy, reguluje ciśnienie krwi i poziom cukru, wspomaga procesy poznawcze. Więcej na jej temat pisaliśmy w artykule: Co to jest święta bazylia tulsi i jakie ma właściwości?
• gotu kola — odżywia mózg, poprawia krążenie, odmładza, zmniejsza oznaki zmęczenia.

Warto jednak pamiętać, że suplementacja nigdy nie powinna zastępować zdrowej diety. To jedynie dodatkowe wsparcie dla organizmu. Dlatego może okazać się nieskuteczna, gdy w ciele znajduje się zbyt dużo toksycznych metabolitów lub środek nie został dopasowany do potrzeb doszy. Z tego powodu przyjmowanie suplementów najlepiej skonsultować ze specjalistą od ajurwedy lub lekarzem.

Dieta ajurwedyjska — wady

Nie zaskakuje, że wraz z popularnością zdrowego trybu życia, coraz większe zainteresowanie rodzi ajurweda. Dieta zgodna z tym systemem może być jednak w obecnych czasach, naszym klimacie i kulturze większym wyzwaniem niż przed wiekami w Indiach. Wymaga przede wszystkim podstawowej znajomości starożytnego systemu medycznego. Należy znać swoją doszę i dostosować sposób żywienia do pory roku i chorób. Zadania wcale nie ułatwia ograniczony dostęp do świeżej, nieprzetworzonej żywności. W dodatku każdy może odmiennie reagować na dane składniki. Dieta wg ajurwedy nie jest więc niezmienna i uniwersalna.

Pomimo to warto kierować się podstawowymi zaleceniami, obserwując przy tym reakcje organizmu. Na ich podstawie staraj się dostosować jadłospis do swoich potrzeb (najlepiej z pomocą konsultanta od ajurwedy).

Zacznij dietę ajurwedy z Eco-india!

W Eco-india znajdziesz to, co najważniejsze do stworzenia zbilansowanych posiłków. W naszej ofercie są m.in.: ryże, soczewice, fasole, masła, przyprawy i inna oryginalna żywność indyjska. ​Stworzysz z niej smaczne, zdrowe, aromatyczne dania w orientalnym klimacie. A jeśli zechcesz dodatkowo wzmocnić swoje zdrowie? Sprawdź nasze ziołowe sumplementy diety, aby zadbać o sobie naturalnie. Zapoznaj się z naszą ofertą i podnoś jakość życia z dietą ajurwedyjską!

A może interesuje Cię, jak zadbać o swoje zdrowie dzięki ajurwedyjskim metodom odprężającym? Koniecznie przeczytaj artykuł: Jak się zrelaksować jesienią? 5 sposobów na relaks w domu z ajurwedą. 

Źródła:

B. Niedaszkowski, Joga i ajurweda. Przewodnik dla współczesnego człowieka.

M.Sachs, Ajurweda a uroda. Jak być pięknym.

T.Lutzker, Ajurwedyjska kuchnia dla wegan. Jak odzyskać równowagę dzięki pożywieniu.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4815005/